Wczoraj, 24 listopada 2016 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie odbyła się kolejna konferencja Izby pt. „III Filar – NOWA ENERGIA. Rzeczywisty przełom dla gospodarki, Giełdy i rynku finansowego?”.

Przebieg konferencji, liczba gości oraz ich ranga pokazała, jak ważny jest to dzisiaj temat oraz, że Izba jest właściwą platformą do podejmowania takich zagadnień i inicjowania takich wydarzeń.

Na liście obecności podpisały się 214 osoby ze 114 firm i instytucji, w tym między innymi 27 prezesów, 12 wiceprezesów, 8 członków zarządu. Równie ważne, że na Sali znajdowali się przedstawiciele wszystkich grup interesariuszy procesu reformy trzeciego filaru. Konferencja była transmitowana on-line do Internetu, na stronach Rzeczpospolitej. Gospodarzem spotkania i prowadzącym był prof. dr. hab. Marcin Dyl, Prezes IZFiA.

Pierwszą prezentację przedstawił Andrzej Narkiewicz, Senior Consultant Mercer Polska, gdzie w sposób syntetyczny omówił doświadczenia innych krajów odnoście zasad i kierunków systemów emerytalnych, które warto wziąć pod uwagę reformując polski system emerytalny. Jako najważniejszą zasadę wskazał, by zmniejszać zobowiązania emerytalne, które nie są zabezpieczone aktywami. Jego zdaniem zainteresowanie instytucji finansowych prowadzeniem programów, które będą powszechne i obowiązkowe, będzie duże i firmy te będą musiały oferować dobre produkty. W podsumowaniu ocenił program budowy kapitału jako oczekiwaną i pozytywną zmianę, która wreszcie może poprawić sytuację polskich emerytów.

Kolejnym mówcą był prof. dr hab. Jan Koleśnik, Doradca Prezesa Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA, który mówił o efektywności polskiego systemu emerytalnego z perspektywy Giełdy. Profesor Koleśnik pokazał, jak istotne znaczenie dla Giełdy ma udział inwestorów długoterminowych, jakimi są otwarte fundusze emerytalne i podkreślił, że Giełda oczekuje, że kapitał w nich zgromadzony będzie dalej obecny na rynku, mimo, że w zmienionej formule. Podkreślił, że z punktu widzenia Giełdy kluczowa jest realizacja inicjatyw legislacyjnych, służących uelastycznieniu i poprawie ich polityki inwestycyjnej. Wyraził nadzieję, że decyzje dotyczące reformy zapadną jak najszybciej oraz, że doprowadzą do wzmocnienia polskiego rynku kapitałowego.

Dr Marcin Wojewódka, Wiceprezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na początku swojej wypowiedzi podkreślił, że ZUS jest instytucją, która nie tylko realizuje w ramach prawa przyjmowanie składek i wypłatę świadczeń,  ZUS pomaga rządzącym i jest doradcą w zakresie całego systemu emerytalnego, pokazywania możliwości i implikacji zmian w systemie emerytalnym. Po przedstawieniu sytuacji w zakresie trzeciofilarowych, dobrowolnych produktów, dr Wojewódka skupił się na pracowniczych programach emerytalnych. Podkreślił, „że PPE nie stały się powszechne i nie rozwinęły się w zadawalającym rozmiarze. Koniecznym jest więc wprowadzenie takich modyfikacji w zakresie PPE, aby tworzenie ich stało się powszechne, bowiem jedynie interwencja ustawodawcy, jedynie interwencja administracyjna jest w stanie zmienić pozytywnie trzeci filar i zwiększyć stopę zastąpienia”. Przegląd emerytalny przeprowadzony przez ZUS wykazał, ze największą szansę na rozwój mają PPE, jest to dobry produkt, który należy wspierać. „Jest pomysł i koncepcja, by to się stało – wprowadzenie powszechności tych produktów, interwencja administracyjna. Nie czas teraz na rozwój organiczny, który jak dotąd się nie sprawdził” – mówił Prezes Wojewódka. Jego zdaniem należy także te produkty znacznie uprościć i odbiurokratyzować.

Prezes Dyl po tej prelekcji dodał, że jeśli chodzi o PPE, to sektor publiczny jest tu dyskryminowany, ponieważ by pobudzić trzeci filar, należałoby także pomyśleć o tym, by umożliwić wprowadzanie masowych programów emerytalnych w placówkach administracji publicznej.

Wstępem do następującej potem dyskusji panelowej była prezentacja badania Mercera wśród firm inwestycyjnych oraz wśród pracodawców – firm międzynarodowych oraz bardzo dużych firm polskich. Pytania dotyczyły generalnie proponowanych zmian w III Filarze. Wyniki pokazały, że informacja o zmianach nie jest powszechna wśród pracodawców, również ocena zmian wskazała na brak jednoznacznej oceny. Pozytywne jest to, że zarówno pracodawcy, jak i instytucje finansowe w znacznej części chcą się zaangażować we wspieranie nowych koncepcji. Niepokojące może być zaś, że cel w postaci wprowadzenia nowego systemu emerytalnego w 2018 r. w opinii badanych będzie bardzo trudny do osiągnięcia.

Zanim uczestnicy panelu zajęli swoje miejsca na scenie, wyemitowana została sonda uliczna, przygotowana przez IZFiA. Jej celem było wstępne rozpoznanie opinii mieszkańców Warszawy poprzez zadanie dowolnym osobom pytań o znajomość produktów emerytalnych: IKE, IKZE, PPE oraz czy respondent oszczędza na emeryturę i w jakiej formie. Film Izby pokazał na małej próbie wprawdzie, ale jednak prawdziwie, jakie wyobrażenie przeciętni ludzie mają na temat oszczędzania na emeryturę. Wśród kilku przypadkowych osób znalazł się ktoś, kto potrafił scharakteryzować IKE oraz program emerytalny w wersji ubezpieczeniowej.

W dyskusji moderowanej przez Mateusza Pawlaka, dziennikarza ekonomicznego Rzeczpospolitej wzięli udział: Paweł Borys, Prezes Zarządu, Polski Fundusz Rozwoju, Leszek Jedlecki, Wiceprezes Zarządu, NN Investment Partners TFI SA, Krzysztof Nowak, Partner, Mercer Polska oraz Jacek Socha, Wiceprezes, PwC Polska.

Prezes Jacek Socha krytycznie ocenił reformę OFE i skonstatował, że program proponowany przez rząd powinien być wprowadzony jak najszybciej. Paweł Borys przyznał, że zdania na temat sięgnięcia po środki z OFE były podzielone oraz, że pokusa, by sięgnąć po nie w całości jest nadal żywa. Wynika to z faktu, ze każda instytucja patrzy „wąsko na swój wycinek”. Tymczasem najważniejsze jest by patrzeć całościowo. Zdaniem Pawła Borysa wysokość naszych emerytur będzie zależała od siły naszego rynku kapitałowego, co niestety nie spotyka się z powszechnym zrozumieniem. Uważa, że ZUS nie powinien proponować, by całość środków z OFE trafiła do ZUS-u, ponieważ to odbije się negatywnie na całym rynku, także na przyszłej wypłacie emerytur. Podkreślił również, że proces konsultacji programu rozwoju kapitału pozwolił wypracować konsensus w zakresie przekształcenia OFE i utworzenia silnego trzeciego filaru. Co do terminów, przyznał, że prace trwają dłużej, niż przewidywano. Konkretne ustawy miały się pojawić w 4Q br, jednak być może to się nieco przedłuży, na pierwszy kwartał 2017 roku.

Prezes Jedlecki bardzo pozytywnie ocenił program budowy kapitału: „nam to się bardzo podoba i chcielibyśmy wejść w ten program, i wejść szybciej, niż to jest przewidziane w tych założeniach nawet”.  Uważa również, że dopuszczenie instytucji rynku finansowych od początku, bez tych dwóch lat początkowych, pozwoliłoby po pierwsze poprawić ich wizerunek i zbudować zaufanie, a po drugie zdjąć obowiązek z państwa tworzenia całej infrastruktury do zarządzania PPK, rozliczania transakcji, etc. Podał tu kilka ciekawych rozwiązań światowych, gdzie takie rozwiązanie, zarządzane indywidualnie przez instytucje komercyjne spowodowały wysoką partycypację uczestników w trzecim filarze. Podkreślił, doświadczenie w obsłudze produktów „cyklu życia”, a w połączeniu z faktem, że klient masowy jest słabo wyedukowany, prawdziwa konkurencja była by tylko korzyścią dla klienta. Zwrócił uwagę również na koszty, gdzie warto się zastanowić nad wprowadzeniem innej struktury kosztów, ponieważ wynagrodzenie za zarządzanie w dłuższym horyzoncie jest bardziej dotkliwe dla inwestora niż up-front fee.

Paweł Borys zastrzegł jednak, że dwa lata początkowego zarządzania przez PFR służyć ma przede wszystkim uniknięciu złych praktyk przy oferowaniu programów. Bierze pod uwagę dopuszczenie instytucji finansowych wcześniej bez dwóch lat karencji, co jest między innymi wynikiem prowadzonych konsultacji. „Propozycja początkowa nie wynikała z chęci eliminacji instytucji komercyjnych, ale jedynie chodziło o to, by uchronić się od powtórzenia pewnych błędów z przeszłości popełnionych przy oferowaniu OFE”. Powiedział „ – być może jest to dobre rozwiązanie, by od początku była otwarta konkurencja na rynku, ale przy takich regulacjach, które zapewnią, że nie będzie złych praktyk w zakresie oferowania tych produktów”.

Ostatnią prezentację podczas konferencji przedstawił prof. dr hab. Lesław Gajek, Zastępca Przewodniczącego KNF. Było to przesłanie na temat konieczności istnienia systemu kapitałowego, który jest warunkiem wypracowania emerytur, zaprezentowane w bardzo ciekawy, wymagający sposób. Profesor wskazał na gospodarkę amerykańską, jako pewien rozwinięty wzorzec najbardziej zaawansowanej ekonomii i jednocześnie podkreślił zjawiska na rynku pracy, których nie da się pominąć. Mianowicie: postępujący w ogromnym tempie rozwój technologiczny i gwałtownie malejące zapotrzebowanie na pracę. Z tego powodu, myśląc o przyszłości emerytalnej nie można liczyć na oszczędności z pracy tylko z kapitału, zatem jedyną szansą zabezpieczenia emerytalnego jest system kapitałowy. Jeżeli już jednak w jakimkolwiek stopniu niektórzy mogą liczyć na oszczędności z pracy, to jest to ściśle powiązane z wykształceniem.  Stąd, Profesor podkreślił konieczność dbania o edukację i podnoszenie kwalifikacji (niekoniecznie edukacji ekonomicznej, tylko ogólne, która przekłada się na wyższe zarobki). Było to bardzo ciekawe i inspirujące wystąpienie.

Następnie, Prezes Marcin Dyl podsumował obrady i podziękował Prelegentom, po czym  goście mieli okazje do wymiany poglądów podczas lanczu w holu giełdowym.

Bardzo dziękujemy wszystkim za udział w przygotowanym przez Izbę wydarzeniu.